Volkskrant wijdt groot artikel aan grondaankoopschandaal Lutkemeer en affaire Hooijmaijers

Zaterdag 20 oktober 2012 staat in de Volkskrant het artikel waar we al die jaren op hebben gewacht, en dat duidelijk inzicht geeft in de corruptie die geleid heeft tot het toekennen van de ‘bedrijventerrein’ bestemming aan de Lutkemeer, waardoor een prachtig biologisch landbouwgebied, uniek aan de rand van Amsterdam, groot gevaar loopt – een feit dat tegen het algemeen belang indruist en waarvan alleen een aantal corrupte politici en ambtenaren, en geldbeluste projectontwikkelaars profiteren. Gelukkig dat dit in de slipstream van de affaire-Hooijmaijers nu eindelijk aan het licht komt. Ook Groen-Links wethouder Maarten van Poelgeest was een enthousiast voorstander van, en heeft actief meegewerkt aan, het tot bedrijventerrein bestemmen van de Lutkemeerpolder, zo blijkt uit het Volkskrant artikel.

Hieronder de tekst:

‘Slordige polderadministratie’ of een klappertje?

TEKST MERIJN RENGERS EN JOHN SCHOORL FOTO’S GUUS DUBBELMAN − 20/10/12, 00:00

Centraal in de aanklacht tegen Ton Hooijmaijers vanwege corruptie staat de Lutkemeerpolder achter Osdorp. Landbouwgrond werd er in korte tijd drie keer zo veel waard en daar spinde menigeen garen bij. Ook de VVD-gedeputeerde.

Haar opa begon met boeren in 1908 in de Lutkemeerpolder, die nu een prominente rol speelt in de strafzaak tegen de van corruptie verdachte VVD-politicus Ton Hooijmaijers. Daarna namen haar vader en oom het over, en sinds midden jaren negentig heeft Trijntje Hoogendam het zelf voor het zeggen op de ecologische boerderij De Boterbloem.

Deze romantische, wat verscholen plek aan de rand van Amsterdam-Osdorp, waar biologisch-dynamische boerenkool, spruitjes en pompoenen worden verbouwd en verkocht, staat in schril contrast met de toekomstplannen voor de polder. Want in 2009 werd definitief bepaald dat hier een bedrijventerrein zou komen, en dat Trijntje Hoogendam zou moeten vertrekken met haar Boterbloem, die ook dienst doet als zorgboerderij.

Als ze vanuit de boerderij naar buiten kijkt, ziet Hoogendam het gebied liggen dat, in ambtelijk jargon, ‘Lutkemeerpolder Deelgebied 3’ heet. Eigenaar van de grond is de gemeente Amsterdam die hiermee zijn rol als ‘concurrerende Europese metropool’ wilde accentueren. Zo presenteerde Ton Hooijmaijers het samen met de Amsterdamse GroenLinks-wethouder Maarten van Poelgeest op de vastgoedbeurs Provada, zomer 2009.

Dat Hooijmaijers daar niet alleen stond als gedeputeerde van de provincie Noord-Holland, was niet bekend. Niemand wist dat de VVD’er meer rollen speelde rond de ontwikkeling van de Lutkemeerpolder. Dat bleek pas vorige week, aan de vooravond van de rechtszaak tegen Hooijmaijers wegens witwassen, corruptie en valsheid in geschrifte.

In de uitgebreide tenlastelegging stond het keurig chronologisch uiteengezet, de bedragen die de liberale politicus via zijn adviesbureau MOVE (dat op naam stond van zijn vrouw) had gekregen in verband met de Lutkemeerpolder, de data, en zijn wederdienst:

1. 11.900 euro, betaald op 20 mei 2005

2. 107.100 euro, op 30 december 2005

3. 59.500 euro, op 10 februari 2006

4. 14.875 euro, op 6 februari 2007, en

5. 20.000 euro, betaald op 21 juli 2008.

In ruil voor deze bedragen (samen ruim 213.000 euro) zorgde hij ervoor – zo stelt het Openbaar Ministerie – dat de betalende partijen ‘een voorkeursbehandeling’ kregen en ‘besluitvormingsprocedures werden beïnvloed’. En hij deed nog meer, aldus justitie: hij regelde in de polder financiering voor projectontwikkelaars, bemiddelde tussen bedrijven en bracht partijen bij elkaar.

Hooijmaijers en de bedrijven die hem spekten, hebben een andere lezing. Ja, Ton deed tegen betaling advieswerk en bemiddeling, zeggen zij, maar niet in de jaren dat hij provinciebestuurder was. De ‘klappertjes’ rond Schiphol – zoals hij zelf sprak over zijn verdiensten – zouden dateren van vóór 2005, toen Hooijmaijers behalve VVD-statenlid nog gewoon vrijgevestigd vastgoedadviseur was.

Dat er nadien nog geld naar zijn adviesbureau stroomde, had te maken met ‘slordigheid’; niets met corruptie. Alleen al aan de bedragen kun je dat zien, zeggen Hooijmaijers en zijn kleine schare overgebleven vrienden. ‘Als er echt gebouwd wordt in de Lutkemeer, gaan er tientallen miljoenen om’, zegt een goede bekende van Hooijmaijers. ‘Het is nauwelijks voor te stellen dat Ton voor een grijpstuiver zulke enorme risico’s zou lopen.’

Trijntje Hoogendam kent elke stukje van de grond die zij samen met haar vriend Erik Geurtsen bebouwt. Het is een van de meest vruchtbare plekken van Amsterdam, en op de rijke grond groeien volledig biologische courgettes, aardappelen en bieten.

Ze hebben zich vaak afgevraagd wat deze grond, die zo belangrijk is voor de biologische landbouwketen rond Amsterdam, zo interessant maakte voor projectontwikkelaars, de gemeente en de provincie Noord-Holland. Waarom moest per se hier een bedrijventerrein komen, terwijl er op een steenworp afstand eindeloze betonnen hallen stonden te wachten op huurders die toch niet kwamen? Waarom moest deze agrarische grond zonodig een andere bestemming krijgen? Wat was dat toch voor gerommel in de polder?

Geurtsen, van De Boterbloem: ‘Natuurlijk heb ik vaak gedacht dat er nog iets anders speelde, iets wat het daglicht niet kon verdragen. Eindelijk krijgen we in de gaten hoe het zit, door die rechtszaak tegen Hooijmaijers. Er is vals gespeeld. Er is zo veel gespeculeerd dat ze nu wel moeten bouwen – anders gaat het ze miljoenen kosten.’

Aan elkaar breien
In de tenlastelegging staat precies gedefinieerd wat Hooijmaijers deed, en wat hij zelf als zijn grootste kracht beschouwde: alles aan elkaar breien. Hij adviseerde en bemiddelde erop los, en zijn kamer in het provinciehuis leek volgens betrokkenen een aanlegsteiger voor zijn contacten in het vastgoed.

Hij wordt als naïef beschouwd, door mensen die hem kennen, hij zag het gevaar er niet van, en dat mag gerust als een vorm van domheid worden aangemerkt. Het leek wel alsof hij zich als politicus niet bewust was van wat er wel kon en wat niet. Bij Hooijmaijers liep het allemaal door elkaar heen, zegt een oud-topambtenaar.

‘Je moet toch snappen dat je als provinciebestuurder niet aan de eerste de beste vastgoedondernemer kunt aanbieden dat je hem wel wilt helpen met vergunningen’, zegt een van zijn vrienden. ‘Als je dat niet begrijpt, stoot je een keer keihard je neus. Nu hebben die socialistische ambtenaren op wie Ton altijd zo afgaf hem alsnog te grazen.’

Toen eind jaren tachtig het idee van Schiphol Mainport als centrum van economische ontwikkelingen werd geboren, leidde dat tot een ware grondjacht in de Haarlemmermeer. Boeren werden benaderd door grondhandelaren met rinkelende geldbuidels.

Voor de boeren in de iets verderop gelegen Lutkemeerpolder was dat niet anders. Ook voor dit gebied circuleerden al jaren bouwplannen, en elke grondhandelaar weet dat als agrarische grond bouwgrond wordt, deze veel meer waard wordt.

Zo ook Frans S., oud-directeur van de dienst ruimtelijke ordening van de Haarlemmermeer, die rond de eeuwwisseling directeur was van het bedrijf Mainland. De oud-ambtenaar had lucht gekregen van de plannen met de Lutkemeerpolder en wist de buren van De Boterbloem te bewegen hun grond aan hem te verkopen, zo blijkt uit de verkoopakte.

Erkend ritselaar
Ruim 5 miljoen gulden (bijna 2,3 miljoen euro) had Mainland over voor een aantal percelen met een totale oppervlakte van 8 hectare – ofwel bijna 29 euro per vierkante meter, bijna vijf keer de prijs voor landbouwgrond.

Als er echt gebouwd ging worden in de polder, dan zou de grond nog een aantal keer over de kop gaan, zo wist S. Maar omdat niets zo grillig is als de politiek, zeker rond Schiphol, besloot hij zich te vergewissen van politieke steun en informatie. Hij huurde Ton Hooijmaijers in, oud-wethouder van Amsterdam, statenlid in Noord-Holland voor de VVD en erkend ritselaar.

Het bleek een vooruitziende blik. In het spel rond de Lutkemeerpolder wisselden de kaarten voortdurend, en steeds was Hooijmaijers daarbij betrokken. Hij adviseerde bij de overname van Mainland door het Britse vastgoedbedrijf Slough Estates, en was er op 30 juni 2005 als de kippen bij om – toen als provinciebestuurder – een juichend persbericht de deur uit te doen over de overname.

‘Ik ben zeer verheugd dat ik vanaf het recente vastgoedcongres MIPIM (in Cannes, Frankrijk) een bijdrage heb kunnen leveren aan het overtuigen van het Britse Slough Estates dat de Noordvleugel van de Randstad nog altijd een aantrekkelijke vestigingsplaats is voor het internationale bedrijfsleven’, aldus Hooijmaijers in het communiqué van de provincie Noord-Holland.

Wat niet in het persbericht stond, maar wat de Britten wel hoopten, was dat de gemeente Amsterdam te zijner tijd de 8 hectare Lutkemeerpolder zou kopen. ‘Het is staand beleid van Amsterdam om zelf de bouwgrond te bezitten’, zegt de Amsterdamse wethouder Maarten van Poelgeest (Groen- Links). ‘En het was al jaren bekend dat we in de Lutkemeer aan de slag wilden.’

‘Het blijft een fundamentele zwakte van het grondbeleid in Nederland dat je bedrijven en speculanten voor het volle pond moet compenseren als je als gemeente een gebied wilt ontwikkelen’, aldus Van Poelgeest. ‘Je weet niet waarom ze grond bezitten op cruciale plekken. Maar wij kopen dat soort partijen liever uit dan dat we van ze afhankelijk zijn.’

En zo geschiedde. Op 4 november 2009 kocht de gemeente de 8 hectare van Slough Estates en van projectontwikkelaar Jelle K., die er net als diverse andere vastgoedondernemers van wordt verdacht Ton Hooijmaijers geld te hebben toegestopt. De gemeente legt ruim 8 miljoen euro op tafel, ruim drie keer de aankoopsom. Daarbovenop beloofde Amsterdam de bedrijven dat zij eenderde van het gebied mochten bebouwen.

Wie nu met Erik Geurtsen van De Boterbloem door de Lutkemeerpolder fietst, valt van de ene verbazing in de andere. Een klein deel van de polder is inmiddels bedrijventerrein, maar oogt als een ode aan de leegstand. Zeker tien reusachtige betonnen hallen en distributiecentra lonken naar huurders die vooralsnog geen trek hebben in de polder. Daarnaast liggen vrije kavels, bestemd voor bedrijven. Maar bij gebrek aan vraag nog niet bebouwd.

‘Ik noem dit deel wel de Atlantikwall van onze polder’, zegt Geurtsen vanaf zijn fiets. ‘De komende twintig jaar zie ik hier geen huurders verschijnen.’

Wie de Lutkemeerpolder wel ontdekt hebben, zijn joggers en hondenliefhebbers uit het nabijgelegen Osdorp. Bij wijze van ‘natuurcompensatie’ is een reep van de polder ingericht als ecologische hoofdstructuur, en daarin is het goed rennen of honden uitlaten, zegt Geurtsen.

Het resterende, grootste deel van de polder is echter boerenland, waar Geurtsen en Trijntje Hoogendam biologisch-dynamisch telen en waar Amsterdammers die het leven tijdelijk niet zien zitten, mogen meewerken op het land van De Boterbloem.

Kijk, zegt Geurtsen, en hij wijst naar twee omgeploegde percelen die grenzen aan de boerderij. ‘Die hectares zijn miljoenen waard. Dat is de grond uit de Hooijmaaijers-zaak. Ze doen er niets mee, behalve wintertarwe inzaaien.’

De voormalige eigenaren van de grond willen niet ingaan op vragen over Hooijmaijers of over de gronddeal waaraan zij miljoenen verdienden, en waarover zij aan de tand worden gevoeld in de rechtbank in Haarlem.

De advocaat van Jelle K. zegt dat het allemaal anders in elkaar steekt. ‘De heer Hooijmaijers heeft in het najaar van 2004 inderdaad een bemiddelende rol gespeeld bij de overname van Mainland BV door Slough Estates. Voor die bemiddeling heeft de heer Hooijmaijers (deel)betalingen ontvangen. Uit de stukken is mij niet gebleken dat die betalingen verband zouden houden met, of voort zouden vloeien uit de openbare functie(s) van de heer Hooijmaijers in betrekkelijke perioden’, schrijft de raadsman.

Spruiten en pompoenen
Eenzelfde betoog heeft Frits Schneider, de advocaat van Ton Hooijmaijers. Schneider zegt dat justitie de betalingen rond de Lutkemeerpolder naar een latere periode ‘heeft getrokken’, en is ervan overtuigd dat Hooijmaijers als gedeputeerde niet is betaald door projectontwikkelaars.

Al met al komt de affaire-Hooijmaijers niet slecht uit, vinden ze bij De Boterbloem. Terug bij de houtkachel, tussen de spruiten en pompoenen in de ecologische zorgboerderij, zegt Geurtsen: ‘Wij zijn van het Nederland dat Hooijmaijers niet vertegenwoordigt. Maar wij zitten hier voorlopig nog goed. Door alle commotie en de rechtszaak ziet het er voorlopig niet naar uit dat ze hier aan de slag gaan. Dankzij het gerommel van Hooijmaijers kunnen we hier blijven zitten. Dat is de winst van deze zaak.’

GRONDTRANSACTIES WAREN ZEER LUCRATIEF VOOR VASTGOEDONDERNEMERS

Twee vastgoedondernemers die worden verdacht van het omkopen van VVD-gedeputeerde Ton Hooijmaijers hebben 5,7 miljoen euro, plus grootschalige bouwrechten, overgehouden aan grondspeculatie in de Amsterdamse Lutkemeerpolder. Ton Hooijmaijers werd door het duo ingehuurd om zich te bemoeien met de toekomst van deze polder, vlakbij Schiphol.

Dat blijkt uit gegevens van het kadaster en de tenlastelegging tegen de VVD’er. Het gaat om oud-ambtenaar Frans S. en om Jelle K., die diverse cruciale percelen bezaten in de Lutkemeerpolder aan de rand van Amsterdam-Osdorp.

In 2000 kocht Frans S. namens het bedrijf Mainland 8 hectare grond in de Lutkemeerpolder voor bijna 2,3 miljoen euro. In november 2009 kocht de gemeente Amsterdam voor ruim 8 miljoen euro plus ontwikkelrechten de percelen over van de rechtsopvolger van Mainland.

Frans S. en zijn zakenpartner Jelle K. worden ervan verdacht Ton Hooijmaijers tussen 2005 en 2008 ruim 213 duizend euro smeergeld te hebben betaald in verband met zijn bemoeienis met de bestemming van de polder.

De advocaat van Hooijmaijers en beide ondernemers bevestigen de geldstromen, maar zeggen dat die verband houden met diensten die zijn geleverd vóórdat Hooijmaijers VVD-gedeputeerde werd. Dat er tot in 2008 geld naar het adviesbureau van de VVD’er is overgemaakt, zou te maken hebben met ‘slordigheden in de administratie’, en niet met corruptie.