Malversaties in de Lutkemeer

Behoud Lutkemeer stuurde onderstaand bericht op 22 oktober 2018 aan de leden van de commissie Ruimtelijke Ordening en de Gemeenteraad Amsterdam.

Hierbij de beloofde terugkoppeling over vermeende malversaties in de Lutkemeerpolder, zoals afgesproken op 3 oktober jl.

De gemeente Amsterdam is – samen met de gemeente Haarlemmermeer, Provincie Noord Holland en Schiphol – eigenaar van projectontwikkelaar SADC (Schiphol Area Development Company). Dit is de Besloten Vennootschap (BV) die niet alleen in de Lutkemeerpolder, maar ook op andere plekken rondom Schiphol, honderden hectares bedrijventerreinen ontwikkelt.

Platform Behoud Lutkemeerpolder vindt dat de polder niet bebouwd mag worden. Het omzetten van natuur en landbouwgebieden naar bedrijventerreinen is niet van deze tijd. Om verdere klimaatschade te voorkomen is al het onbebouwde gebied hard nodig voor voedselvoorziening, korte voedselketens en lokale productie. Maar ook voor waterberging, schone lucht, groenbeleving en een gezonde stad. Er lijkt ook geen vraag te zijn naar meer ruimte voor bedrijven; SADC kan de huidige terreinen al niet vol krijgen en heeft geen aantoonbare klanten voor het te ontwikkelen terrein in de Lutkemeerpolder.

Maar minstens zo belangrijk is dat de huidige plannen in flagrante strijd zijn met belangrijke beginselen van behoorlijk bestuur. Er is een direct verband tussen de handelingen van de wegens corruptie veroordeelde gedeputeerde (en daarvoor wethouder in Amsterdam) Ton Hooijmaijers.
Het Platform vraagt daarom dringend dat de gemeente onderzoek doet naar de rechtmatigheid van het contract waarop de huidige plannen zijn gebaseerd. Een rapportage van de beschikbare informatie volgt hieronder.

Uit de rapportage blijken een drietal vragen:

1. Is de samenwerkingsovereenkomst tussen de gemeente en SEKU BV rechtmatig tot stand?

2. Is de inhoud van de overeenkomst in strijd met mededingings- en aanbestedingsregels?

3. Is er sprake is van onbehoorlijk bestuur gezien de genomen risico’s met betrekking tot de publieke garanties, alsook de aangetoonde corruptie in de zaak Lutkemeer

Tot slot willen wij u uitnodigen voor een expertmeeting over deze zaak, waar we nadere op de problematiek in willen gaan en eventuele vragen door deskundigen kunnen laten beantwoorden. Deze bijeenkomst zal in de Stopera plaatsvinden, in week 46 (12-16 november).
U ontvangt van tevoren hiervoor nog een aparte uitnodiging met het programma.

Het onderzoeksrapport kan hier worden gedownload.

Meer informatie over het initiatief is te vinden op www.behoudlutkemeer.nl

Speculatie en malversatie in de Lutkemeerpolder

Kees Hudig en Idriss Nor van Het Platform Behoud Lutkemeer
Met ondersteuning van:
Ilona Hartlief (medewerker SOMO), Spekulatie Onderzoeks Komitee (SPOK), Katrin McGauran en Roos van Os
22 oktober 2018
De kennis van nu

Er is iets vreemds aan de hand met de Lutkemeerpolder, dat mooie stuk oude landbouwgrond bij Osdorp waar de SADC een bedrijventerrein op wil bouwen.

Het is algemeen bekend dat een deel van de grond behoorde tot de winstgevende projecten van de veroordeelde gedeputeerde Ton Hooijmaijers. Hooijmaijers werd in 2012 tot drie jaar gevangenisstraf veroordeeld wegens malversaties als politicus bij bouwprojecten en grondtransacties. Hij zit die straf nu uit – nadat de straf in hoger beroep en cassatie met een paar maanden verlaagd werd. Één van de percelen waar hij bij betrokken was en voor veroordeeld werd, was het deel van de Lutkemeerpolder waar het bedrijventerrein van SADC op gepland is.

Minder bekend is dat SEKU BV, van grondspeculant Jelle Kuiper uit Heemstede, in 2009 het perceel met veel winst verkocht aan de gemeente Amsterdam. De 8 hectare waren eerder gekocht voor 2,3 miljoen euro en werden voor 8 miljoen doorverkocht. Hooijmaijers kreeg daarvan een deel weer onderhands teruggestopt. In totaal zou het om ruim 200.000 euro gaan, waarvan een deel wel beloofd was, maar niet werd uitgekeerd.

Daarbovenop bedong de verkoper ook nog een – tot voor kort voor buitenstaanders geheim gebleven – samenwerkingsovereenkomst. In deze overeenkomst claimt de verkoper onder andere het recht om een groot deel van het bedrijventerrein te mogen exploiteren.

Waarom heeft niemand het over deze dubieuze gang van zaken? Als de transactie en de samenwerkingsovereenkomst onder illegale omstandigheden afgesloten zijn, kunnen ze dan van kracht blijven? En als ze eigenlijk niet van kracht zouden moeten zijn, wat betekent dat voor de ontwikkelingsplannen?
Het lijkt er immers op dat de samenwerkingsovereenkomst met SEKU de enige reden is dat SADC en haar aandeelhouders schadeclaims kunnen verwachten als het bedrijventerrein niet door mocht gaan. Verder is de gemeente, samen met SADC eigenaar van de grond, die gekocht is zonder verdere voorwaarden en kan ze te allen tijden besluiten om de polder te laten zoals die nu is.
De bekende – maar veelal vergeten – feiten
Toen in 2009 het plan voor de ontwikkeling van een bedrijventerrein in de Lutkemeerpolder beklonken werd, was Ton Hooijmaijers gedeputeerde bij de provincie Noord Holland. Er was nog niets bekend over betrokkenheid bij corruptie, en het plan voor het bedrijventerrein op de Lutkemeer werd door wethouder Van Poelgeest samen met Hooijmaijers gepresenteerd op de vastgoedbeurs PROVADA. Korte tijd later raakte Hooijmaijers politiek aangeschoten vanwege de IJslandse Landsbanki bank affaire. Het gehele college, waaronder Hooijmaijers, besloot af te treden.

Pas in 2010 begonnen de geruchten aan te zwellen over echte malversaties. Er vonden huiszoekingen plaats bij Hooijmaijers thuis, bij zijn moeder en bij zes bedrijven. Al snel ging er een ware beerput open. De voorbeelden van verdachte transacties stapelden zich op en in 2012 vond een geruchtmakend proces plaats, waarna de politicus tot drie jaar gevangenisstraf werd veroordeeld.i De meeste media-aandacht stamt uit die tijd; Hooijmaijers was een tijd voorpaginanieuws en er werd van alles (vermoedelijk lang niet alles) boven tafel gehaald waar hij mee bezig is geweest. Het werd ook bekend dat hij samenwerkte met notoire vastgoedboeven, waaronder de in 2003 geliquideerde Bertus Lüske.

Het ‘dossier’ van Hooijmaijers was zo omvangrijk dat lang niet al zijn activiteiten in de rechtbank doorgelicht konden worden. Om een zo goed mogelijk overzicht te krijgen liet de provincie Noord Holland een onderzoekscommissie (Commissie Schoon Schip) een uitvoerig onderzoek doen, waarvan de bevindingen werden gepubliceerd in een rapport onder de titel “Ondernemend Bestuur”. Dat rapport is ook online te vinden.ii De Volkskrant publiceerde in 2012 een overzichtsartikel van de bekende feiten.iii
Lutkemeerpolder en SEKU BV
Een van de vele zaken waarvoor Hooijmaijers ook in hoger beroep veroordeeld werd, was de transactie van grond voor SEKU BV in de Lutkemeer.i

SEKU BV is een gelegenheidsconstructie voor de transactie. De betreffende grond was eerder in handen gekomen van vastgoedbedrijf Mainland. Een BV van o.a. Frans Sodekamp, oud-directeur van de Dienst Ruimtelijke Ordening van de Haarlemmermeer. Mainland werd opgekocht door de Britse vastgoedbelegger Slough Estates en veranderde de naam in SEGRO. Het was één van de zes bedrijven waar in 2010 in het onderzoek naar Hooijmaijers een inval werd gedaan. Voordat Hooijmaijers zijn politieke loopbaan begon, als wethouder in Amsterdam, stond hij bij Mainland op de loonlijst.ii Onder leiding van Sodekamp had Mainland, en daarna dus Slough Estates, het bewuste stuk grond naast de Boterbloem opgekocht waar nu zoveel over te doen is.

In het jaarverslag van Slough Estates stond het perceel beschreven met de opmerking “for trading purposes only”.
Het is die SEGRO die de ‘SE’ levert in de naam SEKU BV. De ‘KU’ is van Kuiper, van de Kuiper Groep uit Heemstede waar Jelle Kuiper achter zit. Hij heeft Hooijmaijers dus meer dan 200.000 euro beloofd en voor een groot deel daadwerkelijk betaald en de grond voor 8.000.000 euro (bijna drie keer de waarde waarvoor die aangeschaft was!) terug verkocht aan de gemeente. Bovendien heeft hij er een lucratieve samenwerkingsovereenkomst onder kunnen schuiven.
Door de grote hoeveelheid verdachten die de veroordeling van Hooijmaijers had opgeleverd, moest het Openbaar Ministerie een selectie maken wie te vervolgen.

Het Financiele Dagblad deed in februari 2015 onderzoekiii naar de stand van zaken op het gebied van het vervolgen van medeverdachten van Hooijmaijers. De conclusie was:
“Van de 62 bedrijven die toenmalig VVD-politicus Ton Hooijmaijers betaalden, heeft het Openbaar Ministerie (OM) er vooralsnog geen een voor de rechter gebracht. (…) Het OM wil niet zeggen of een van de bedrijven misschien alsnog voor de rechter moet komen. Het OM zegt wel: ‘We zijn nog bezig tot een passende afwikkeling te komen.’”

De omvang van de corruptie staat in dit artikel en eerdere artikelen over de zaak in Het Financieele Dagblad goed omschreven; hier een aantal passages:
“Hooijmaijers kreeg volgens het OM van 1 januari 2001 tot 15 oktober 2009 op zijn privé-bedrijf Move 253 keer geld uitbetaald door 62 ondernemingen. Zo ontving de politicus €1.820.134. Het OM beperkt de dagvaarding tot de jaren 2004 tot 2009. Volgens het OM stopten 22 ondernemers en 16 bedrijven Hooijmaijers geld toe in die periode.”
Het artikel doet een paar zaken gedetailleerder uit de doeken, en de schrijvers verbazen zich erover dat er nog geen vervolging is ingesteld, om te concluderen:
“Evenmin is een spoor van vervolging te vinden voor beweerde Hooijmaijers-sponsoren als Henk Oudt (ex-eigenaar sloopbedrijf Steenkorrel), vastgoedman Luigi Prins (behalve dan dat hij bij de provincie Noord-Holland niet meer door de integriteitstoets Bibob komt), tussenpersoon Thijs Evers, of de vastgoedmannen Watze de V. van Akropolis Investments, Jelle Kuiper, Frans Sodekamp en Harry Muermans. Althans, geen vervolging voor hun rol rond de Hooijmaijers-zaak.”
Later blijkt dat een deel van de verdachten een schikkingsvoorstel heeft gekregen. Bedragen van tussen de 5.000 en 10.000 euro volstaan in de meeste gevallen. In twee gevallen komt daar ook nog 120 uur ‘gemeenschapsdienst’ bij. Ook Frans Sodekamp telt 10.000 euro neer. Het Financieele Dagblad weet te informeren:iv
“Op dat lijstje ontbreekt bijvoorbeeld vastgoedondernemer Jelle Kuiper van de inmiddels failliete Kuiper Groep. Het OM heeft hem wel een transactie aangeboden, maar Kuiper weigert die te betalen omdat hij zich onschuldig acht aan de beweerde omkoping van Hooijmaijers. Kuiper zei vrijdag €225.000 aan Hooijmaijers te hebben willen betalen, als commissie voor diens hulp bij de verkoop van aandelen in vastgoedbedrijf Mainland, dat posities rond Schiphol had. Dat heeft volgens Kuiper en Hooijmaijers niets met omkoping te maken.”
Jelle Kuiper gaat dus niet op het schikkingsvoorstel in. Dit betekent dat zijn vervolging tot op heden niet afgerond is.

SEKU BV en de samenwerkingsovereenkomst
De gemeente is niet bereidwillig openbaarheid van bestuur te leveren: informatie omtrent het stuk grond in de Lutkemeerpolder is moeilijk te verkrijgen, terwijl transparantie en publieke informatie sinds jaar en dag bewezen instrumenten zijn voor het bevorderen van verantwoording en rekenschap van bestuur.

Samen met medewerkers van SOMO (Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen) is verder onderzoek gedaan om enigszins wegwijs te geraken in de betrokken eigendomsrelaties en bedrijvenstructuren. SOMO doet doorgaans onderzoek naar de meest geavanceerde constructies die multinationale bedrijven ontwikkelen om belastingen te ontwijken. Met behulp van hun deskundigheid konden we een overzicht krijgen van het web aan BV’s, de transacties, aan- en -aftredende bestuursleden en directeuren achter SEKU. Zie het organigram in de bijlage. Daarin ziet men ook hoe SEKU onderdeel uitmaakt van een ingewikkelde zakenconstructie: SEKU zelf is opgegaan in Thunissen en ARK en STAK-Hadijk, maar er zitten steeds dezelfde personen achter. Waar we in de tekst SEKU schrijven, bedoelen we de hele structuur.

Om inzage te krijgen in de samenwerkingsovereenkomst is er een ‘WOB (Wet Openbaarheid Bestuur)-procedure’ gestart. Aanvankelijk werd gecommuniceerd dat “er overwogen werd om de documenten niet vrij te geven omdat een derde belanghebbende een zienswijze [heeft] ingediend op de informatie die de gemeente voornemens is te openbaren.” Uiteindelijk kwam het document, maar bleken aanzienlijke gedeeltes zwartgelakt te zijn, waardoor verder uitzoekwerk ernstig bemoeilijkt werd.

Dit is opmerkelijk omdat de gemeente deze stukken als onderdeel van haar raadsinformatie eerder ooit volledig heeft gepubliceerd. i Deze – ongelakte – versie van de samenwerkingsovereenkomst laat dan ook zien waarom SADC – en de voormalige gemeenteraad – die misschien liever onder tafel had gezien.

In de overeenkomst – ondertekend door Stadsdeel Osdorp, Gemeente Amsterdam, Schiphol Area Development Company en SEKU – staan afspraken die zonder uitzondering zeer voordelig zijn voor SEKU BV.
Zo bedingt deze een “trekkingsrecht” op 30% van het gebied en het recht op uitvoering van het hele project, wat in strijd lijkt met de Europese aanbestedingsregels.
De ontwikkelingskosten blijven bij de gemeente liggen en er lijken zelfs garanties gegeven te worden in het geval er verlies gedraaid wordt. Als het project zou mislukken, lijken de kosten uiteindelijk bij de gemeente komen te liggen. Dat dit een serieus risico is, blijkt ook uit een rapport van PWC uit 2016: “Uit de financiële en risicoanalyse blijkt dat SADC een risicovolle onderneming is en vooral gevoelig is voor uitstel van gronduitgiften, lagere prijzen en hogere kosten.”ii Officieel worden de kosten gedeeld, maar zou SEKU kopje onder gaan, dan komen schuldeisers uiteindelijk bij de gemeente en SADC aankloppen.

Deskundigen die we hiernaar hebben laten kijken denken dat dit soort afspraken op zijn zachtst gezegd onbehoorlijk zijn, en zelfs in strijd met Europese regelgeving over mededinging.

Conclusie
Het voorlopige onderzoek werpt drie belangrijke vragen op over de rechtmatigheid van de samenwerkingsovereenkomst tussen SEKU BV en de gemeente Amsterdam.

1. Allereerst of de overeenkomst rechtmatig tot stand is gekomen, gezien de achtergrond en betrokkenheid bij corruptie van de ondertekenaars.

2. Daarnaast is de vraag of de inhoud van de overeenkomst in strijd is met mededingings- en aanbestedingsregels

3. Tenslotte of er sprake is van onbehoorlijk bestuur gezien de genomen risico’s met betrekking tot de publieke garanties, alsook de aangetoonde corruptie in de zaak Lutkemeer.

Deze vragen zouden nader onderzocht moeten worden. Het Platform Behoud Lutkemeer blijft de zaak onderzoeken en heeft een advocaat ingeschakeld om naar de procedure en de documenten te kijken. Maar ook de Gemeenteraad heeft hier een taak om grondig te onderzoeken of de gemeente Amsterdam en SADC de plannen – met oog op de bovengenoemde aanwijzingen van corruptie m.b.t. de verkoop van de grond – door kan zetten.
Referenties
I. Meer informatie over het initiatief is te vinden op www.behoudlutkemeer.nl

II. In hoger beroep werd Hooijmaijers tot 2,5 jaar veroordeeld (wegens omkoping, witwassen en valsheid in geschrifte) en uiteindelijk werd dat in 2017 in cassatie met nog drie maanden verminderd tot 2 jaar en 2 maanden celstraf, wegens ‘overschrijding van de redelijke termijn’. Alle aanvankelijke beschuldigingen bleven grotendeels staan.

III. Commissie Operatie Schoon Schip, ‘Ondernemend bestuur. Over de bestuurscultuur van de provincie Noord-Holland. 2003 – 2011, 31.10.2012. SADC en de Lutkemeer wordt vanaf pagina 109 besproken.

IV. Merijn Rengers en John Schoorl, Volkskrant, 20.10.2012, ‘Slordige polderadministratie’ of een klappertje?’

V. Het vonnis is hier gepubliceerd. Het gaat o.a. over (namen van de betrokken personen en bedrijven zijn door justitie geanonimiseerd): – het verrichten van diensten aan (een) private partij(en) in de vorm van adviseren en/of bemiddelen bij de verwerving door de [bedrijf 5] van gronden in de Lutkemeerpolder en/of; – ( ten gunste van [betrokkene 1] en/of [bedrijf 5]) (pogen te) beïnvloeden van besluitvormingsprocedures van de provincie Noord-Holland met betrekking tot de ontwikkeling van het gebied Lutkemeren en/of; – met aanwending van zijn gezag en invloed in de provincie Noord-Holland, pogen een betere positie te bewerkstelligen voor [betrokkene 2] en/of [bedrijf 4] en/of [betrokkene 1] en/of [bedrijf 5] binnen de provincie Noord-Holland.

VI. Merijn Rengers en John Schoorl, Volkskrant, 14.6.2010, ‘Hooijmaijers mogelijk corrupt bij project in regio Schiphol’: “Hooijmaijers werkte voor zijn loopbaan als wethouder van Amsterdam en gedeputeerde van de provincie Noord-Holland, voor de op Schiphol actieve projectontwikkelaar Mainland. Volgens bronnen stond hij ‘op de loonlijst’, en kreeg hij ‘een kwartaalvergoeding’ van dit bedrijf. Mainland werd in 2005 opgekocht door Segro, het bedrijf dat nu in het rijksrechercheonderzoek opduikt.”

VII. Vasco van der Boon, Het Financieele Dagblad, 11.2.2015, ‘Vermeende omkopers in zaak-Hooijmaijers niet voor de rechter’, https://fd.nl/economie-politiek/1092212/vermeende-omkopers-in-zaak-hooijmaijers-niet-voor-de-rechter

VIII. Vasco van der Boon, Het Financieele Dagblad, 13.2.2015, ‘OM openbaart elf schikkingen in Hooijmaijers-affaire’,

IX. Samenwerkingsovereenkomst Deelgebied 3 Lutkemeer, Stadsdeel Osdorp, Gemeente Amsterdam, Schiphol Area Development Company, SEKU, Definitief concept ter besluitvorming, 18 mei 2009

X. Uit raadstukken: https://amsterdam.raadsinformatie.nl/document/6015221/1/09012f97820605e1